Son yarım asırda yaygınlaşan kredi kartları ve online bankacılık hizmetleri sayesinde paraya dokunmadan alışveriş yapma imkanı doğarken, içinde bulunduğumuz dijital çağ, kripto paranın hızlı yükselişine sahne oluyor. Herhangi bir devlet tarafından üretilmeyen, merkezi bankacılık sistemine bağlı olmayan ve fiziki bir nesne olarak elle tutulma imkanı olmayan bu sanal dijital para birimleri kripto borsalarında işlem görüyor. 7’den 70’e herkesin dilinde olan ve büyük ilgi gören kripto parayla ilgili güvenli ve doğru yatırım için merak edilen soruları Kriptrade Ceo’su Savaş Divanlıoğlu yanıtladı.
Kripto Para ne işe yarar?
Kripto para özetle blok zincir altyapısına dayanan, özel şifreleme sistemleri kullanan Bitcoin ve sonrasında ortaya çıkan binlerce altkoini, yani sanal varlığı/parayı ifade ediyor. Kripto paralar herhangi bir otoriteye ve devlete bağlı olmadığı için merkeziyetsiz bir yapıda. Günümüzde kripto paranın kullanım alanlarını, borsa vasıtasıyla alım-satım, para transferi ve yatırım ile faiz getirisi ve/veya NFT gibi stake edilen sanal paranın vereceği diğer sanal varlık ve haklar olarak sıralayabiliriz. Ödeme aracı olarak mal ve hizmet karşılığında kripto para kabul eden şirket sayısı her geçen gün artıyor ve 7/24 işlem yapılabiliyor.
Satın alınan kripto para nerede durur ve nasıl saklanır?
Bir borsa aracılığıyla alım-satıma konu olan kripto paralar alım yapılan borsadaki kişiye ait cüzdanlarda durur. Yatırımcı isterse bu sanal parayı yine blok zincire bağlı borsa dışı sıcak cüzdanlara alabildiği gibi bir usb-stick şeklinde olan kendine ait bir soğuk cüzdana da taşıyabilir. Sıcak ve soğuk cüzdan ayrımının temelinde internet bağlantısının kullanılması vardır. Soğuk cüzdan internet bağlantısı kullanmayan kriptografik açıdan güvenli çiplerle varlıkları güvende tutan ve sanal varlık/paraya kullanıcının belirlediği pin veya şifre ile sadece kendisinin erişebildiği cüzdanlardır. Sıcak cüzdan ise her ne kadar kendi belirlediği bir şifre veya pin ile cüzdana erişim sağlasa da internete açık olan üçüncü bir paydaşın (borsa dijital cüzdanı veya mobil uygulama temelli cüzdanlar) altyapısını kullanarak sanal varlıklarına erişebildiği cüzdanlardır. Sıcak cüzdanlar ister borsalardaki dijital alt cüzdanlar olsun isterse internet bağlantısı kullanan mobil uygulamalar olsun, internet kullanmayan soğuk cüzdanlara göre dolandırıcılığa daha açıktır. Soğuk cüzdan sıcak cüzdana oranla daha yüksek koruma sağlar ama soğuk cüzdanlarda alım-satım işlem süreleri daha uzundur. Donanım cüzdan veya soğuk cüzdanlar mutlaka orijinal distribütöründen satın alınmalıdır. İkinci el kullanılmamalıdır.
Müşteri varlıkları nasıl korunur?
Borsaların güvenlik protokollerinin, iki faktörlü doğrulama ve KYC (müşterini tanı) süreçlerinin çok titizlikle oluşturulması gerekir ve her sistemin hacklenebileceği ihtimali göz ardı edilmemelidir. Borsaların müşteri ve kendi hazine kripto varlıklarını korumak için dünyaca kabul edilen saklama ve transfer uygulamalarını kullanmaları, güvenlik önlemlerini uygulamaları ve kripto varlıklarının büyük kısmını soğuk cüzdanlarda yani internetten bağımsız şekilde saklayabilecek iş akışları kullanmaları beklenmelidir. Bu amaçla bakiyelerin soğuk cüzdan uygulamalarına taşınması, yedeklenmesi veya saklama hizmeti veren üçüncü paydaşlarla yapılan anlaşmalara ek olarak etkin bir siber koruma ile korunması gerekir. Kripto varlıkların çalınması durumunu düzenleyen herhangi bir regülasyon/yasa henüz uygulamaya geçmedi. Borsalarla ilgili şu aşamada sermaye şartı veya kripto para saklama kuruluşlarıyla çalışma şartı gibi konular gündemde ancak henüz tam anlamıyla uygulanmıyor. Sermayesi güçlü olmayan borsaların yüksek güvenlik önlem ve uygulamalarını hayata geçirmeleri son derece zor. Biz Kriptrade olarak üyelerimizin kripto varlıklarını ”Multi-sig” adlı çoklu anahtar sistemiyle saklıyoruz. Bitgo sisteminde tutulan varlıklar 2 anahtar olmadan hareket ettirilemiyor ve soğuk kasalarda saklanan tüm varlıklar dünya sigorta devi Lloyds’un güvencesinde bulunuyor.
Kripto para alırken nelere dikkat edilmelidir?
Öncelikle yatırımcı profilinize ve riske olan tutumunuza uygun, yani almak istediğiniz riski göz önünde bulundurarak kripto paralar seçilmelidir. Bunun içinse yüksek oynaklığa sahip olan ve görece daha az oynaklığa sahip olan kripto paraların risk-getiri oranına bakmak gerekir. Kullanım alanları geniş ve fiziki dünyada ödeme ve para transferi gibi gündelik hayatınızda kullanabileceğiniz özellikleri taşıyan kripto paralar seçilmelidir. Sonrasında dikkat edilecek noktalar proje ekibi ve üretilen yeni projelerin devamlılığı, yatırımcı profili ve kurumsal yatırımcıların varlığı , projenin arkasında destek veren kurumsal yatırımcı varlığı, projenin fon toplayıp toplayamadığı, toplam kilitli değer (TVL) miktarı, büyük borsalarda alınıp satılması ve kote olduğu borsa sayısı, teknik göstergeleri/indikatörleri (Fibo seviyeleri, RSI, MACD),ne kadar market cap-piyasa payına sahip olduğu, Bitcoin ile olan korelasyonu ve Kullanım alanı (DeFi, NFT, Metaverse vb.) olarak sıralanabilir. Kriptrade, web sitesinde günlük olarak güncel tüm kripto paralar üzerine bu tip analizleri müşterileriyle paylaşıyor ve yukarıda belirtilen kriterlere göre hangi kripto paraların öne çıktığı konusunda onlara destek sağlamaya özen gösteriyor.
Kripto para neden değer kazanır veya kaybeder?
Kripto paraların kullandıkları teknolojinin hızı ve güvenliği, hangi konularda bir işleve aracılık ettiği, bu işlevin önemi ve yaygınlığı, kripto para biriminin tanınırlığı, sosyal medya ve genel kripto komunitesindeki kabul edilmişliği, bulunduğu blockchain üstüne yazılmış olan akıllı kontrat ve uygulamaların sayısı gibi etkenler kripto paraların değerini belirliyor. Genel inanış kripto paraların arkasında hiçbirşey olmayan varlıklar olduğu ancak bu doğru değil. Her birinin bir yaradılış amacı, işlevi, kullanımı var. Ve bu işlev, kullanım alanı ne kadar önemliyse, kullanımı ne kadar hızlı ve güvenli ise, varlık o kadar ilgi görüyor ve değerleniyor.
Kripto paraların değeri ayrıca yazılım ekibinin özgün uygulama geliştirme kapasitesine ve geliştirdiği uygulamaların geniş kitlelere ulaşmasına bağlı. Her ekonomik değişken gibi arz ve talep miktarı önemli. Arz yönlü unsurları şu şekilde sıralayabiliriz: Alım-satıma olanak veren borsa sayısı ve büyük borsalarda kote edilmesi, türev ürünlerin olup olmaması,toplam sanal para arzı, borsalardaki sanal para miktarı, elde tutulan sanal para miktarı ve yakılan sanal para miktarı. Talep Yönlü unsurlar ise: türev ürünlerin olup olmaması, alım-satıma olanak veren borsa sayısı ve büyük borsalarda kote edilmesi, yatırımcı profilinde kurumsal yatırımcı olup olmaması, destekleyen bir fonun olup olmadığı, anlaşma yapılan ekosistem ve reel sektör şirket sayısı, para yatırma (stake) sonucunda verdiği yüksek getiri oranı, komisyon ücretlerinin düşüklüğü, farklı altyapılar arası işlevsellik, bitcoin ile olanı korelasyonu, makroekonomik veriler ve riskli varlıklara duyulan talep, sanal para topluluğunun gücü ve üye sayısı.Tüm bu faktörler fiyat oluşumunu doğrudan etkiler.
Kripto paraları araştırırken nelere dikkat edilmeli?
Kripto paralar araştırılırken doğrulanmış olması (verified) için bakılması/karşılanması gereken bazı teknik konular bulunuyor.
Swap analizi; yani alınıp-satılabilir olması ve alım-satım komisyon ücretleri,
Kontrat analizi; yani kontrat kaynağının doğrulanmış (verified) olması, diğer kriptolarla benzer kontrat özelliklerine sahip olup olmadığı, kaynak kodun işlem ücreti değişikliği (feemodifier) özelliğinin bulunması, kontrat, kaynak kod sahibinin olması ya da olmaması (kod sahibi feragat etmemişse kontrat özelliklerini değiştirerek yatırımcıları mağdur edebilir, bu sebeple proje ekibi incelenmeli),
Elde tutma (holder) analizi; yani yakılan/yakılacak kripto para miktarı, toplam dolaşımdaki kripto para miktarı, kontrat sahibinin elinde tuttuğu kripto para miktarı, dağıtılması planlanan ve mevcut elde tutanların ellerindeki kripto para miktarı,
Likidite analizi; yani borsalarda yeterli likiditenin olup olmadığı, likiditenin ne kadarının stake edildiği (yatırıma yönlendiği) veya yakıldığı, kontrat sahibinin elinde tuttuğu kripto para miktarı.
Tüm bu teknik gereksinimler karşılandığı takdirde son olarak benzer kripto paralarla karşılaştırılması gerekiyor. Tabi ki bu analizlerin piyasaya yeni giren yatırımcılar için bir miktar zor olabileceği ortada. Bu nedenle Kriptrade analiz ekibi müşterilerine tüm bu konularda olabildiğince detaylı bilgileri günlük raporlarla aktarmaya çalışıyor.
Kripto parayla aslında neye yatırım yapılıyor?
Kripto paralar blok zincir altyapısına bağlı sanal varlıklar olduğu için aslında yazılıma ve bu yazılımın gerçek dünyadaki işlevselliğine, karşılığına (örneğin ödeme aracı olarak kullanılması için Visa ve Mastercard ile yapılan işbirliği) veya yaratacağı talep kaynaklı oluşan getiriye yatırım yapılır. Gruplama yapacak olursak; bir para birimine (USDT) veya altın gibi bir varlığa dayalı sabit kripto paralar, bir varlığa dayalı olmayan eğlence amaçlı çıkartılmış meme koinler, ödeme sistemlerine konu olan, aracılık yapan koinler, oyna ve kazan temelli oyun koinleri ve veri saklama hizmeti temelli koinler gibi birçok alt başlıkta sanal paraları sınıflandırmak mümkündür.
